Spis treści Artykuł originalny « Poprzedni artykul Nastepny artykul »

Problemy z częścią zdania typu “ wiele … ”

Problemoj kun frazparto de tipo “multe da …”

Orignał w języku EsperantoMaszynowe tłumaczenie na język polski

Sintaksa analizo de esperantaj tekstoj estas ĝenerale pli facila ol tiu de aliaj naciaj lingvoj. Sed ekzistas kelkaj konstruaĵoj, kiuj ne konkordas kun bazaj reguloj. Mi skribas ‘bazaj reguloj’ en senco, statistike plej oftaj. Kvankam ĉiu patriota esperantisto diras, ke Esperanto ne havas kaj ne povas havi esceptojn, ekzistas kelkaj konstruaĵoj, kiuj necesigas specialan pritrakton dum la sintaksa analizo.

Frazpartoj

Frazpartoj (legu ankaŭ en PMEG), estas ĉefe grupo de vortoj, kiuj havas unu specifan rolon en frazo.

Ĉefaj reguloj (plej oftaj reguloj)

  1. Ĉiu frazparto havas tielnomatan kapon (angle: head)
  2. Laŭ la arto de kapvorto oni distingas i,a,e aŭ o-frazpartojn (verbaj, adjektivaj, adverbaj aŭ substantivaj)
  3. Oni povas redukti la frazparton al kapvorto sen ĉesi la gramatikan korekton de tuta frazo
  4. En la kapvorto ekzistas gramatikaj informoj, kiuj sufiĉas por pritrakto de tuta frazparto
  5. Frazpartoj havas hierarkian (arban) strukturon.

Ekzemploj

tipo de frazparto frazparto tuta frazo redukto
sustantiva frazparto bonan libron Mi legis [bonan libron] Mi legis libron
adjektiva frazparto sufiĉe bonan Mi legis [[sufiĉe bonan] libron]. Mi legis bonan libron.
adverba frazparto tre rapide Mi legis bonan libron [tre rapide]. Mi legis bonan libron rapide.

Tiuj reguloj estas sufiĉaj por tre granda nombro de frazpartoj. Problemojn mi havis kun frazpartoj kiel “multe da …”, por kiu mi devis programi specialan pritrakton.

La rolo de tiu frazparto estas kutime de substantivo (subjekto, direkta objekto, …)

Mi legis multe de libroj.
Multe de homoj legis multe de libroj.

En normala kazo tiu frazparto devas esti adverba kun kapo ‘multe’. Simile al frazo: ‘Mi ne scias neniun [rilate al li]’ [rilate al li] estas adjekto, normala rolo por adverboj. Sed estas iu strange, ke adverba frazparto povas roli, kiel subjekto aŭ direkta objekto. Kaj tiu estus ja escepto.

Due, kiam tiu frazparto rolas kiel direkta direkta objekto, kie restas la akuzativo.

Mi legis multen de libroj.
Mi legis multe da librojn.

Ambaŭ variantoj estas malkorektaj laŭ fundamento. Akuzativa adverbo povas signifi nur direkton. En la dua frazo akuzativo ne povas stari kun prepozicio ‘da’. Ankaŭ la kvara regulo, kiu estas tre oportuna por programado, ne estas tie korekta. Frazparto ‘multe de libroj’ havas la pluralan nombron.

Multe da libroj estas interesaj

Ekzistas do du ebloj por frazkapo, sed ambaŭ ne respektas la normalajn regulojn.

  • Frazkapo estas la vorto ‘multe’. Tiam la kapo ne havas nombrecon kaj ankaŭ akuzativon.
  • Frazkapo estas la vorto ‘libroj’. Tiam la kapo ne havas akuzativon. Kaj kapo estas ne en unua stupo de sintaksa arbo [multe [da libroj]], kiu estas ankaŭ tre malafabla afero.

Ankaŭ la demando, ĉu tiu frazparto estas substantiva aŭ adverba mi lasu al lingvistoj.

frazparto ‘multe da …’ kaj pola lingvo

Estas por mi okulfrape, ke la konstruaĵo tre similas al pola lingvo por vortoj: dużo (multe), kilka (kelke), wiele (multe). Ankaŭ en pola lingvo tiu rezultas kelkajn esceptojn kaj malfacilaĵojn:

Ja czytam książki (kazo: akuzativo).
Ja czytam wiele książek (kazo: genetivo).

Książki (esti - pluralo) interesujące (kazo: nominativo).
Wiele książek jest (esti - singularo) interesujących (kazo: genetivo).

En la lasta ekzemplo ni vidas, ke ‘wiele książek’ estas parte singulara. Tute feliĉe en Esperanto verboj ne havas nombrecon.

Aliaj ebloj

Por mi, mallaborema programisto, estus pli facile, se Esperantistoj uzus aliajn eblajn formojn.

Mi legis multajn librojn.
Mi legis multon da librojn.

La lasta malkutima formo akordus kun eblaj formoj de numeraloj, kiel ‘deko da libroj’.

Postaj rimarkoj

Post analizo de tekstaro mi rimarkis aliaj samfunkciaj adverboj: kelke multe malmulte sufiĉe iomete senfine nemulte. Vi ne forgesu ankaŭ pri: iom, tiom kaj kiom.

Syntaktyczna analiza esperanckich tekstów jest ogólnie łatwiejsza aniżeli ten innych narodowych języków. Lecz istnieją kilka budynków, które nie {konkordas} z kluczowymi prawidłami. Piszę ‘kluczowe prawidła’ we znaczeniu, statystycznie najbardziej części. Aczkolwiek każdy esperantysta patriotyczny mówi, że Esperanto nie ma i nie mógą mieć wyjątki, istnieją kilka budynków, które wymagają specjalne zajmowanie w czasie syntaktycznej analizy.

Części zdania

Części zdania (odtwarzaj także w PMEG), jest głównie grupa słów, które mają jedną swoistą rolę we zdaniu.

Główne prawidła (najbardziej częste prawidła)

  1. Każda część zdania ma {tielnomatan} głowę (z angielskiego: {head})
  2. Według sztuka motta odróżnia się {i}, {a}, {e} albo o-części zdania (czasownikowi, przymiotnikowi, przysłówkowi albo rzeczownikowi)
  3. Można uszczuplać część zdania do motta bez ustacie się gramatyczną korektę całego zdania
  4. W motcie istnieją gramatyczne informacje, które starczają dla zajmowania całej części zdania
  5. Części zdania mają hierarchiczną (drzewnego) strukturę.

Przykłady

typ części zdania część zdania całe zdanie zniżka
{sustantiva} część zdania dobrą książkę Odtwarzałem [ dobrą książkę ] Odtwarzałem książkę
przymiotnikowa część zdania dosyć dobrego Odtwarzałem [ [ dosyć dobrego ] książkę ]. Odtwarzałem dobrą książkę.
przysłówkowa część zdania bardzo szybko Odtwarzałem dobrą książkę [ bardzo szybko ]. Odtwarzałem dobrą książkę szybko.

Te prawidła są wystarczające dla bardzo dużej liczby części zdania. Problemy miałem z częściami zdania jak “wiele …”, dla którego musiałem programować specjalne zajmowanie.

Rola tej części zdania jest zazwyczaj od rzeczowniku (subiekt, bezpośrednia rzecz, …)

Mi legis multe de libroj.
Multe de homoj legis multe de libroj.

W normalnym przypadku ta część zdania musi być przysłówkowa z głową ‘wiele’. Podobnie do zdania: ‘nie nie wiem nikogo [ względem niego ]’ [ względem niego ] nie jestem wyrostek, normalna rola dla przysłówków. Lecz jest ktoś dziwnie, że przysłówkowa część zdania może grać rolę, jak subiekt albo bezpośrednia rzecz. I tym byłby wszakże wyjątek.

Po drugie, kiedy ta część zdania gra rolę jako bezpośrednia bezpośrednia rzecz, gdzie zostaje biernik.

Mi legis multen de libroj.
Mi legis multe da librojn.

Obydwa warianty są błędne według fundament. Przysłówek biernikowy może znaczyć jedynie kierunek. W drugim zdaniu biernik nie może stać z przyimkiem ‘’. Także czwarte prawidło, które jest bardzo wygodne dla programowania, nie jest tam korektowe. Część zdania ‘wiele od książek’ ma {pluralan} liczbę.

Multe da libroj estas interesaj

Istnieją więc dwie możliwości dla {frazkapo}, lecz obydwa nie uszanują normalnych prawideł.

  • {Frazkapo} jest słowem ‘wiele’. Wtedy głowa nie ma {nombrecon} i także bierniku.
  • {Frazkapo} jest słowem ‘książki’. Wtedy głowa nie ma bierniku. I głowa jest nie w pierwszej pakule syntaktycznego drzewa [ wiele [ książek ] ], którą jest także bardzo opryskliwa sprawa.

Także pytanie, czy ta część zdania jest rzeczownikowa albo przysłówkowy powinienem pozwolić do lingwistów.

część zdania ‘wiele …’ i język polski

Jest dla mnie {okulfrape}, że budynek bardzo jest podobny do języka polskiego dla słów: dużo (multe), kilka (kelke), wiele (multe). Także w języku polskim ten wynika kilka wyjątków i trudności:

Ja czytam książki (kazo: akuzativo).
Ja czytam wiele książek (kazo: genetivo).

Książki (esti - pluralo) interesujące (kazo: nominativo).
Wiele książek jest (esti - singularo) interesujących (kazo: genetivo).

W ostatnim przykładzie widzimy, że ‘{wiele} {książek}’ jesteśmy częściowo pojedynczy. Całkiem szczęśliwie w Esperanto czasowniki nie mają {nombrecon}.

Inne możliwości

Dla mnie, pracowity inaczej programista, byłoby lżej, jeśli Esperantyści użytkowaliby inne możliwe kondycje.

Mi legis multajn librojn.
Mi legis multon da librojn.

Ostatnia zwyczajna inaczej kondycja zgadzałaby się z możliwymi kondycjami liczebników, jak ‘dziesiątka książek’.

Tylne uwagi

Po analizie grupy tekstów zauważyłem inne przysłówki zarówno funkcjonalne: kilka wiele mało dosyć troszeczkę bezgranicznie niewiele. Nie powinieneś zapomnieć także o: trochę, tyle i ilu.

Artukuł został przetłumaczony w pełni maszynowo przez wolny program Esperantilo
Adres kontaktowy:
mail@xdobry.de